Een wedstrijd met rollenspel: het Optimaal Digitaal Spel voor studenten

In veel gemeentes en overheidsorganisaties wordt het Optimaal Digitaal Spel al gespeeld. Maar nog niet veel in onderwijsinstellingen. Terwijl het daar ook veel te bieden heeft, zo bewijzen Anne Thijssen en Iris Goes, onderzoekers bij Hogeschool Windesheim Almere. Al hebben ze het spel wel nadrukkelijk aangepast aan hun project ‘Logt u even in?’. En met resultaat. “De tipkaartjes spreken meer tot de verbeelding dan een lijst met punten.”

1 van de projecten van het lectoraat Klantenperspectief in Ondersteuning en Zorg van Windesheim Almere is ‘Logt u even in?’. In dit project wordt onderzocht hoe je digitale communicatieplatforms kunt inzetten om mensen te ondersteunen die bijvoorbeeld langer thuis willen wonen.

Een pakkende mal

Iris: “Voor de opleiding Social Work werd gezocht naar een manier om de aankomende werkers bewust te maken van de kansen en uitdagingen die digitalisering met zich meebrengt. Het moest iets pakkends zijn, maar tegelijkertijd iets dat in de buurt blijft van het eigen onderzoek en onderwerp.” Anne: “We dachten al snel: een spel zou leuk zijn. We kwamen erachter dat iets dergelijks al bestond.” Een collega raadde aan om een keer naar het Optimaal Digitaal Spel te kijken. En dat deden Anne en Iris. Iris: “Je kunt het wiel wel opnieuw uit willen vinden, maar als er al iets goeds bestaat…”

‘Geframed’ naar het project

Het Optimaal Digitaal Spel wordt op de site van Gebruiker Centraal gepresenteerd met: ‘Verbeter spelenderwijs je (online) dienstverlening met de meer dan 100 tips van Optimaal Digitaal.’ Spelenderwijs de dienstverlening verbeteren hebben Anne en Iris wel gedaan. Maar dan aangepast aan hun situatie. “We hebben het ‘geframed’ naar ons project”, zoals Anne het noemt.

Dat Anne en Iris het spel aangepast hebben aan hun eigen situatie, is niet nieuw. Dat hebben Charlotte Holst van gemeente Haarlemmermeer, Jerry Downing van Publiek Interactief en Carla van Lier van Rijkswaterstaat ook gedaan. Al hebben Anne en Iris wel wat meer aangepast tijdens de 2 workshops die ze een half jaar geleden aan de studenten gaven.

40 tipkaarten en 90 minuten

Van de 100 tipkaartjes gebruikten ze er 40. En daarvan was de tekst soms aangepast. “Voor een groot deel hebben we dezelfde formulering aangehouden, maar soms iets specifieker voor een onderwerp”, zegt Iris hierover. Anne vult aan: “De kaartjes hebben we soms aangevuld met resultaten van het project.” En dat was zeker niet de enige wijziging. Waar het Optimaal Digitaal Spel meestal in 2 à 3 uur wordt gespeeld, was er nu maar 1,5 uur de tijd voor.

Wedstrijd met rollenspel

De grootste aanpassing was wel dat Anne en Iris er een wedstrijd van hadden gemaakt. En om de studenten nog meer uit te dagen, was het een wedstrijd met rollenspel.

Anne verduidelijkt: “We hadden de 4 groepjes van 5 studenten een casus gegeven waarmee ze aan de slag gingen. Deze casus ging over een kwetsbaar gezin met meervoudige problematiek. Bij het gezin waren diverse hulpverleners betrokken die niet altijd goed samenwerkten. Bij deze casus moesten de studenten vanuit het klantperspectief van een moeder en kind denken. ” Iedereen uit het groepje speelde een rol uit de casus. Eentje nam de rol van ‘de klant’ (moeder en kind) op zich, een ander die van een professional van Veilig Thuis, weer een ander van een zorgverlener van JGZ en de laatste van een vrijwilliger.

Met ervaringsdeskundigen

Om het spel nog meer bij de praktijk te laten aansluiten, waren ook ervaringsdeskundigen uitgenodigd. Iris: “Zij konden vanuit de praktijk goede voorbeelden geven. Omdat zij de mensen waren die te maken hadden met de ondersteuning van hulpverleners en eventuele frustraties daarbij, waren ze een mooie toevoeging aan het proces.” Het werkte ook goed, aldus Iris: “Bij de verschillende groepen riep dit meer de neiging op om afstemming met elkaar te zoeken en samen tot een oplossing te komen.”

Aan de hand van de tipkaartjes schreven de studenten hun ideeën op post-its, die ze daarna op een groot wit vel plakten. Vervolgens presenteerden de verschillende groepen hun plan. Anne: “Samen met de ervaringsdeskundigen beoordeelden wij welk groepje het meest realistische en best bedachte plan had, waarbij de ervaringsdeskundigen de doorslaggevende stem hadden.”

Procesbegeleiders

Anne en Iris hadden zelf geen directe functie in het spel. “We probeerden zoveel mogelijk afzijdig te blijven”, aldus Anne. “We waren vooral procesbegeleider. We letten op of de spelregels goed werden gelezen en uitgevoerd. Het spel zelf is niet moeilijk, maar je moet het wel stap voor stap doornemen. Anders wordt het een chaos.” En dan zeker in een groep die zo divers is, met studenten en docenten. Iris: “Je bent als student niet vanuit je eigen perspectief bezig met het spel. Je moet je inleven in een bepaalde partij. Dat is toch anders.”

In oplossingen denken

De eerste keer dat ze het Optimaal Digitaal Spel speelden, was het nieuw voor iedereen. Voor Anne en Iris, voor de studenten, voor de docenten. Anne: “Veel studenten vroegen zich af wat er precies ging gebeuren. Digitalisering is niet zo’n hip onderwerp. Maar toen we het hen op deze manier aanreikten, begon het toch te leven.” Het spel is volgens Anne dan ook een heel leuke en interactieve manier om studenten met een thema in aanraking te laten komen. “Ze leerden in oplossingen te denken: wat kan er wél?”

Iris vult aan: “Ze hoefden niet alles in overweging te nemen, maar over slechts een bepaald aantal onderwerpen na te denken. Het spel was een mooie leidraad. Op basis van de tipkaartjes gingen ze met elkaar in gesprek.” Anne weer: “Het is mooi om te zien waar studenten allemaal aan denken. Het wakkert het proces aan waar je op hoopt. De kaartjes spreken meer tot de verbeelding dan een lijst met punten.”

Het denken van studenten ondersteunen

Ook de docenten die meededen waren enthousiast. Anne: “Je merkt wel dat ook bij de docenten het besef groeit dat digitalisering een steeds grotere rol gaat spelen. Maar ze hebben nog niet altijd helder op welke manier dat in het onderwijs verwerkt kan worden. Dat speelt bij veel opleidingen. Het spel is een mooie manier om het thema aan te kaarten.” Daar is Iris het mee eens. Volgens haar is het Optimaal Digitaal Spel een mooi hulpmiddel om de denkstappen van de studenten richting te geven. “Je brengt het denken op gang, je maakt de verschillende stappen letterlijk tastbaar. Zonder die kaartjes was zo’n proces veel meer aan de oppervlakte gebleven.”

Zijdelingse introductie

Iris kan zich dan ook voorstellen dat het ook bij andere onderwijsinstellingen een heel mooi middel kan zijn om dit soort processen verder te brengen. “Bij onderzoeken zijn we gewend om op verschillende manieren te kijken naar hoe je iets inzichtelijk kunt maken. Maar als binnen het onderwijs het curriculum eenmaal vastligt, is het soms lastig om daarvan af te wijken. Zijdelings iets introduceren is dan makkelijker.” En dat kan prima met het Optimaal Digitaal Spel. Anne: “Het spel is misschien niet zozeer gericht op het onderwijs. Maar het is zeker iets voor het onderwijs als je het aanpast aan de context van een opleiding, net als wij hebben gedaan. Vooral door de interactie komen er echt ideeën naar boven en merk je dat er meer bewustzijn over een onderwerp ontstaat.”

Ronde 2 in januari

Wegens succes wordt het spel in januari 2024 nogmaals uitgevoerd bij de opleiding Social Work. De nieuwste inzichten uit het onderzoek worden dan ook in het spel verwerkt. Iris: “Op deze manier maken en houden we het proces zo actueel en relevant mogelijk.”